khademollhasan

نبی گفت جانم به قربان او

علی جان من هست و من جان او

علی با خدا و خدا با علی

علی یا خدا گفت ، حق یا علی

امیری نداریم الّا علی

اگر ناتوانی بگو یا علی

نیکی کردن به پدر و مادر عمر انسان را طولانی می کند.

رسول خدا(ص) فرمود: هرکه به پدر و مادرش نیکی کند، خوشا بحالش خداوند عمرش را زیاد کرده است(الترغیب والتهذیب 3\137\17).

2 بهشت زیر پای مادران است.

رسول خدا(ص) می فرماید: بهشت در زیر پای مادران است( کنزالعمال 45439).

3 نیکی به مادر بهتر از جهاد در راه خدا:

رسول خدا(ص) فرموده است: به مردی که می خواست در جهاد شرکت کند، اما مادرش مانع او می شد، پیامبر(ص) فرمود: پیش مادرت بمان با بودن در نزد او، همان اجری را داری که با شرکت در جهاد به دست می آوری(کنزالعمال 14569).

همچنین در حدیث دیگری فرموده است رسول خدا(ص): نیکی به پدر و مادر افضل است از نماز و روزه و حج و عمره و جهاد در راه خدا(معراج السعاده ص 384).

امام زین العابدین(ع) فرمده است: و اما حق مادرت بر تو، این است که بدانی که او تو را در جایی حمل کرده است که هیچ کسی دیگر را حمل نمی کند و از میوه دلش، آن به تو داد که احدی به دیگری نمی دهد و تو را با تمام اعضایش حفظ کرد و اهمیت نمی داد که خود گرسنه باشد، اما تو سیر باشی و خود تشنه باشد، اما تو را سیراب کند و خود برهنه باشد، اما تو را بپوشاند و خود در زیر آفتاب باشد، اما تو را سایه افکند و به خاطر تو خواب را از خود حرام سازد و از گرما و سرما نگاهت دارد، تا تو را داشته باشد و از دست ندهد بنابر این، تو جز با کمک و توفیق الهی، از پس قدردانی او بر نمی آیی(بحارالانوار 74\6\1).

4 نیکی بر والدین خود اگرچه زنده باشد یا مرده:

امام صادق(ع) می فرماید: چه مانعی دارد که یکی از شما به پدر و مادرش، زنده باشد یا مرده، نیکی کند، از طرف آنها نماز بخواند، از جانب آنها صدقه بدهد، از طرف آنها حج بگذارد و از طرف آنها روزه بگیرد، تا ثوابش هم به آنها برسد و هم به همان اندازه برای خودش ثواب منظور شود و خداوند عز وجل به واسطه نیکوکاری وصله او خیر و برکت برایش بیفزاید(کافی 2\159\7)؟

5 حق پدر بر فرزند:

رسول خدا(ص) در پاسخ به سوال از حق پدر بر فرزندش فرمود: او را به اسم صدا نزند، پیش از او راه نرود، پیش از او ننشیند و برایش دشنام نخرد(کافی 2\159\5).

6 فرزند و دارائی او از آن پدر اوست:

رسول خدا(ص): به مردی که از پدر خود نزد آن حضرت به شکایت آمه بود فرمود: تو و داراییت از آن پدرت هستید(کنزالعمال 45932).

رسول خدا(ص) مردی به ایشان عرض کرد: من برای خود مال و عیالی دارم و پدرم نیز برای خودش مال و عیالی دارد و حالا می خواهد اموال من را بگیرد، فرمود: هم خودت و هم اموالت از آن پدرت هستید(کنزالعمال 45941).

7 نیکی به والدین پس از مرگ آنان:

رسول خدا(ص)فرموده است: سرور نیکوکاران در روز قیامت، مردی است که پس از درگذشت پدر و مادر خود به آنان نیکی کند(بحارالانوار 74\86\100).

رسول خدا(ص) در سفارشی به مردی فرمد: پدر و مادرت را فرمان برو به آنان(زنده باشند یا مرده) نیکی کن و حتی اگر دستور دادند خانواده و دارائیت را رها کنی، این کار را بکن زیرا این جزئی از ایمان است(کافی 2\158\2).

امام باقر(ع) فرموده است: یک وقت هست که بنده در زمان حیات پدر و مادر خود نسبت به آنان نیکوکار است، اما وقتی می میرند نه بدهی آنان را می پردازد و نه به ایشان طلب آمرزش می کند، و یک وقت هم هست که بنده در زمان حیات پدر و مادر خود ناخلف و نافرمان است و به آنان نیکی نمی کند، اما وقتی مردند بدهی های آنان را می پردازد و برای ایشان آمرزش می طلبد. لذا خداوند عز وجل او را نیکو کار می نویسد(کافی 2\163\2).

پیامبر خدا(ص) در پاسخ به سوال نیکی کردن به پدر و مادر پس از فوت آنان فرمود: آری دعا کردن برای آنان، آمرزش خواستن بر ایشان و اجراکردن وصیتهایشان پس از مرگ آنها و صله رحم کردن با خویشان آنها، و احترام گذاشتن به دوستان آنها موجب نیکوکاری است(الترهیب و الترغیب 3\323\32).

8 نیکی به پدر و مادر هرچند بد باشند:

امام باقر(ع) فرموده است: سه چیز است که خداوند عز و جل در باره هیچ یک از آنها اجازه مخالفت نداده است. برگرداندن امانت به ساحبش نیک باشد یا بد، وفای به عهد نیک یا بد، و نیکی به اطاعت از پدر و مادر، نیک باشد یا بد(بحارالانوار 74\56\15).

امام رضا(ع) فرموده است: نیکی به اطاعت از پدر و مادر واجب است اگر چه مشرک باشد. ولی در معصیت خالق از آنان نباید اطاعت کرد(بحارالانوار 74\72\55).

امام صادق(ع) به مردی که پدرش از مخالفان(شیعه) بود فرمود: با آنان خوشرفتاری کن همانگونه که با مسلمانان دوستار ما خوشرفتاری می کنی(بحارالانوار 74\56\14).

9 بالاترین حقی که والدین بر فرزند خود دارد حق اطاعت است:

امیرالمومنین(ع) فرمود: حق پدر بر فرزند این است که در هرچیزی جز در معصیت خداوند، او را اطاعت کند(نهج البلاغه حکمت 3990 ترجمه محمد بهشتی).

این حکم اختصاص به شریعت آسمانی، یعنی اسلامی ندارد، بلکه در تمام شرایع آسمانی به آن تاکید شده است. قرآن مجید احسان به والدین را جزء پیمانهای وظایف بنی اسرائیل شمرده است: (یاد آورید) زمانی را که از بنی اسرائیل پیمان گرفتیم که جز خداوند یگانه را پرستش نکنید و به پدر و مادر نیکی کنید(بقره 83). یعنی منظور این است که در تمام شرایع آسمانی نیکی به پدر و مادر را جزء واجبات یعنی همردیف اطاعت از خود گفته است خداوند بخشنده مهربان و پیامبرخاتمین(ص).

رسول خدا(ص) فرموده است: نیکویی به پدر و مادر افضل است از نماز و روزه و حج و عمره و جهاد در راه خدا(معراج السعاده ص384).

و در حدیث دیگری فرموده است: هر کس زیارت کند قبر پدر و مادرش را در روز جمعه یا در شب آن یا قبری یکی از پدر و مادر را، برایش حج نیکویی نوشته می شود(مقام پدر و مادر ص72).

10 محبوبترین کارها نزد خداوند:

به نقل از ابن مسعود: پیامبر خدا(ص) در پاسخ به سوال(من) از محبوبترین کارها نزد خداوند متعال فرمود: نماز به وقت، عرض کردم: سپس چه؟ فرمود: نیکی به پدر و مادر(اترغیب والترهیب 3\314\1).

پیامبر خدا فرمود به مردی که نزد ایشان آمد و عرض کرد: آمده ام تا با شما بر حجرت دست بیعت دهم، اما وقتی می آمدم پدر و مادرم گریه می کردن، فرمود: نزد آنان برگرد و آنها را خوشحال و خندان ساز همانگونه که(با آمدنت) گریانشان کردی(الترغیب والتهذیب 3\315\5).

امام رضا(ع) فرمده اند: خداوند عز وجل … سپاسگذاری از خود و پدر و مادر را فرمان داده است، پس هرکی که از پدر و مادرش سپاسگذاری نکند، از خداوند متعال سپاسگذاری نکرده است.

در اینجا با این حدیث و آن آیات قرآنی بسنده می کنیم و انشاءالله اگر جوانان عزیزمان بخواهن برای مطالعه بیشتر بپردازند به کتابهای ذکر شده مراجعه فرمایند انشاءالله بیشتر از این پیدا خواهند کرد اما موضوع ادامه دارد.

آثار احسان به والدین:

آنچه از آیات و روایات بدست می آید، این است که برخی از کارهای نیک و بد، اثر وضعی دارند،یعنی همانطوری که غم و غصه با آنکه مربوط به فکر و روان است بدن را لاغر و ضعیف می سازد و موجب زخم معده و اختلال دستگاه گوارش می شود، احسان به والدین نیز علاوه بر ثواب آن در آخرت در زندگی دنیا نیز موثر است. در اینجا به برخی از اثرات وضعی ناشی از نیکی به والدین اشاره می کنیم.

1 وسعت روزی: رسول خدا(ص) فرمودند: کسی که خواهان طول عمر و گسترش روزی است، به پدر و مادرش نیکی کند(بحار الانوار میشین ص 147).

رفع فقر و نیازمندی: امام صادق(ع) فرموده است: هرکه به پدر و مادرش نیکی کند، هرگز در زندگی دچار فقر نمی شود(همان ج71 ص 82).

برگرداندن نیکی: امام علی(ع) فرموده است: با پدران خود نیکی کنید تا فرزندانتان به شما نیکی کنند (طبرسی،مرزا حسین نور\ مستدرک الوسائیل ج 15 ص 178).

راحتی در حالت مرگ: امام صادق(ع) فرموده است: هرکس دوست دارد خداوند سختی های هنگام مرگ را بر او آسان کند به نزدیکان خود مهربانی کند و به پدر و مادر خویش مهربانی کند(طبرسی،ابوالفضل علی، مشکات الانوار، حیدریه، نجف اشرف ص 147).

والدین درخت سبز نظام خلقت می باشند که فرزندان میوه های شاداب آن می باشند و زمین پربرکتی هستند که مهد پرمهر آنان، زمینه ساز پرورش نسل آدمیان می باشد. به همین دلیل آغوش گرم آنان بستر مناسبی برای شکوفایی استعداد فرزندان می باشد و به همین دلیل در قرآن مجید اهمیت نیکی به والدین تا آنجا است که پس از توحید پروردگار عالم ذکر شده است و یکی از مهمترین سفارشات خداوند متعال است و شکر گزاری به والدین در کنار شکر گزاری خداوند یاد شده است چنانچه میفرماید: برای من و برای پدر و مادرت شکر بجا آور که بازگشت همه شما به سوی من است(لفمان 14) و همچنین در آیه بعد چنین می فرماید: و پروردگارت فرمان داد، جز او را نپرستید و به پدر و مادر نیکی کنید(احقاف 14).

بنابراین احسان و نیکی به پدر و مادر از جمله خصوصیات رفتار نیکسرتان است، و آشنایی با مقام و کرامت پدر و مادر و فراگیری چگونگی احسان به آنان نشاندهنده کرامت و بزرگواری انسان و وسیله دستیابی به موفقیت و سعادت در دنیا و آخرت است.

1چگونگی نیکی به پدر و مادر:

لزوم نیکی به پدر و مادر در نهاد آدمیان نهفته است، و احسان به پدر و مادر پاسخی هرچند ناچیز در برابر زحمت طاقت فرسای پدر و مادر از زمان قبل از تولد تا هنگام رشد و بلوغ و پس از آن است.

الان به چگونگی نیکی به والدین را می پردازیم که داشتن رفتار شایسته با دیگران، نشانه کرامت و آداب آدمی است، اما در مورد پدر و مادر، دارای اهمیت و یژه می باشد و باید با مهربانی و دلسوزی انجام پزیرد به گونه ای که نگاه ما به چشمان آن چشمی پر از رحمت و محبت باشد، سخن ما با آنان با زبان سرشار از لطافت و آداب و رفتار ما با آنان سراسر خضوع و تواضع باشد. خداوند در این باره چنین میفرماید: و بالهای تواضع خویش را از محبت و لطف در برابر آنان فرود آر(اسراء 24).

حتی اگر پدر و مادر مشرک باشند، وظیفه فرزند بردباری و رفتار پسندیده با آنان می باشد، چنانچه خداون تعالی فرموده است: و هرگاه آن دو(تلاش کردند که توبر اساس) آنچه آگاهی به آن نداری به من شرک بورزی از ایشان اطاعت مکن ولی با آن دو(پدر و مادر) به شایستگی رفتار کن(لقمان 15).

از سوی دیگر در هنگام پیری نیاز پدر و مادر به فرزندان بیشتر است و درخواستها و انتظارات فراوانی دارند به همین علت خداوند متعال سفارش ویژه ای در باره این دوران کرده است و فرزندان را از کمترین اظهار ناراحتی و خشم و تندی برحذر داشته است، چنانچه می فرماید: هرگاه یکی از آن دو یا هردوی آنها، نزد تو به سن پیری رسیدند، کمترین اهانتی به آنها روا مدار و بر آنها فریاد مزن و گفتار لطیف و بزرگوارانه به آنها بگو(اسراء 23).

2 احسان و انفاق:

در مورد چگونگی احسان و انفاق به والدین، دو نکته قابل توجه است. نخست اینکه فرزندان، قبل از درخواست والدین ، نیازهای آنان را براورده کنند تا احترام آنان به طور کامل حفظ شود.

دوم آنکه همانگونه که والدین در آغوش خود فرزندان را پرورش دادند و به طور مستقیم عهده دار تربیت، رشد و نظافت کودکان بودند، فرزندان نیز شایسته است از نزدیک و به دست خود، عهده دار احسان و انفاق والدین باشند(نمونه ج12 ص84).

چنانکه خداوند با تعبیر گویا و بدون قید و شرط میفرماید: و به پدر و مادر نیکی کنید(اسراء23)، که چنین رفتار پسندیده ای برکات فراوانی در دنیا و آخرت برای فرزندان خواهد داشت، و به ویژه هنگامی که فرزند به قدرت رسیده باشد. در قران در مورد استقبال حضرت یوسف(ع) از پدر و مادر خویش آمده است: و هنگامی که به یوسف وارد شدند، او پدر و مادر خود را در آغوش گرفت و گفت: همگی داخل مصر شوید که انشاءالله در امن و امان خواهید بود، و پدر و مادر خویش را به تخت نشاند(یوسف 99\100).

2 دعا برای پدر و مادر:

دعا نقطه رازگویی و نیازخواهی آدمی با خدا است و آشکار کننده احساسات درونی و درخواستهای باطنی در قالب کلمات و در این میان، دعای فرزند برای پدر و مادر نشان دهنده محبت قلبی و زنده بودن یاد آنان در دل فرزندان است، و قدرشناسی و وفاداری فرزندان نسبت به پدر و مادر در زمان حیات، و پس از مرگ آنها می باشد.

چنانچه خداوند مهربان فرموده است: بگو، پروردگار را همانگونه که آنها را در کودکی تربیت کردند، مشمول رحمتشان قرار داده است(اسراء 24).

دعا برای پدر و مادر در کنار دعا برای خود و دیگران، از اخلاق پسندیده پیامبران و بزرگان می باشد، در قرآن مجید از زبان حضرت نوح(ع) می خوانیم: پروردگارا مرا و پدر و مادرم را بیامرز(نوح 28).

پس اگر فرند هر وقتی که بخواهد همیشه پدر و مادرش در یادش بماند(چه قبل یا بعد از مرگ و یا در هنگام غریبی) دعا کند و همیشه از خداوند منان طلب آمرزش آنان کند و شاکر باشد.

آثار احسان و نیکی به پدر و مادر و انفاق به آنان:

خداوند متعال علاوه بر اینکه(دنیا) شرایط رشد، پیشرفت و گشایش روزی را برای کسانی که به پدر و مادر خویش احسان می کند، فراهم می سازد، در (آخرت) نیز از گناهان و از کارهای زشت آنان میگذرد و بهترین اعمال آنان را مورد پذیرش قرار می دهد، به عبارت دیگر، خداوند بهترین اعمال آنان را معیار رسیدگی به حساب آنان قرار می دهد و بقیه اعمال ناقص آنان را نیز به حساب اعمال خوب آنان می پذرید(تفسیر نمونه ج2 ص 33)، و آنان را در میان بهشتیان جای میدهد، چنانچه قرآن مجید می فرماید: آنها کسانی هستند که ما بهترین اعمالشان را قبول می کنیم و از گناهانشان می گذریم و در میان بهشتیان جای دارند(احقاف 16) و همچنین آیه های زیادی آمده است در مورد نیکی به پدر و مادر مانند سوره مریم آیه 32 که می فرماید: و مرا(خداوند) نسبت به مادرم نیکو کار قرار داده است.

و همچنین در آیه 14 می فرماید: نسبت به پدر و مادرش نیکوکار بود.

و در سوره نمل آیه 19 می خوانیم: پروردگارا، به من الهام کن که نعمتی که به من و به پدر و مادرم بخشیدی شکر کنم. و همچنین در سوره ابراهیم آیه 41 میخوانیم: پروردگارا، مرا و پدر و مادرم را و مومنان را در روز قیامت ببخشای.