امام خمینی «قدس سرّه» نام آور بزرگ جهان معاصر، بیشتر با عنوان بنیانگذارآخرین انقلاب سیاسی قرن بیستم شناخته می شود، امّا شگفتی آفرینی او منحصر به آن نیست.

همچون بسیاری از شخصیت های انقلابی تاریخ، تلالؤ این بعد از وجود امام خمینی، حجاب ابعاد دیگر جان روح اللهی او شده است.

امام خمینی پیش از ایجاد «انقلاب سیاسی ـ اجتماعی»، دو انقلاب «اخلاقی» و «علمی» یا «فرهنگی»، را با موفقیت به انجام رسانید، به گونه ای که بدون وقوع آنها، انقلاب سوم به پیروزی نمی رسید.

1 ـ انقلاب اخلاقی:
این انقلاب، دگرگونی بنیادین نظام اخلاقی حاکم بر عصر پهلوی و بر پایی نظام جدید اخلاقی بر پایه ارزشهای اسلام بود: سرنگونی کاخ رذایل و بنیان گذاری مسجد فضایل، زیر سؤال بردن اخلاقیات ناشایست عصر مدرنیته، تحول در نفوس انسانها و ارزشها و هنجارهای حاکم بر جامعه، تبدیل انسانهای عرفی و سکولار به شخصیتهای قدسی و حق مدار، گذر از دنیا پرستی به خدا پرستی و… .

آن وارسته شایسته، و آزاد، از هر چه رنگ تعلق به غیر خدا داشت، با نفس مسیحایی خود شاگردان و انسان های مهذب فراوانی تربیت کرد و گام نخست را برای رسیدن به مقصود، محکم و اساسی برداشت؛ چه، بدون انقلاب فردی، انقلاب اجتماعی ناممکن بود. آن تقیّ زکیّ خود فرمود:

انسان تا خودش را نسازد، نمی تواند دیگران را بسازد و تا دیگران ساخته نشوند، نمی شود که یک کشور ساخته بشود.

انقلاب نخستین امام (ره) را به دلیل ویژگی نامرئی اش، بسیاری و از جمله رژیم پهلوی و حامیان بین المللی او درک نکردند. ایشان در غفلت حاکم بر نظام استبدادی، کادرهای مهذب انقلابی خود را به شایستگی تربیت کرد. در پرتو اخلاص و شجاعت او، بسیاری از نخبگان و مردم اخلاق را نقطه عزیمت خود به سوی سیاست قرار دادند و بدین سان تحولی عظیم رخ داد، تحولی روحی و نفسانی که خود بزرگ ترین انقلاب قرن بیستم بود:

این نهضت یک تحولاتی آورده است که آن تحولات روحی ـ انسانی که در نظر من، بسیار اهمیتش بیشتر از این پیروزی در مقابل شاه سابق و قدرتهای بزرگ بود.

2 ـ انقلاب علمی:
این انقلاب، سرنگونی گفتمان سکولار حاکم بر رژیم و جامعه زمان پهلوی و استقرار گفتمان پیوند دین و سیاست به جای آن بود.

رژیم ستمشاهی پهلوی، تلاشی سخت برای عرفی کردن جامعه، بیرون راندن دین ازحیات اجتماعی و تشکیل حکومتی فارغ از دین با حمایت غرب و روشنفکران غرب گرا آغاز کرد و در نهایت سکولاریزم (جدایی دین از سیاست را پارادایم حاکم بر جامعه قرارداد.

فرایند سکولاریزاسیون با انجام رفرم های غیر مذهبی، تجدد گرایانه و شبه مدرنیستی، باستان ستایی، مذهب زدایی و سرکوب نهاد روحانیت انجام یافت و بسیاری از خواص و عوام آن را پذیرفته بودند.

به طور طبیعی گفتمان سکولاریزم و فرهنگ فارغ از دین، اجازه دخالت متدینان و مراجع تقلید را در سیاست نمی داد. امام خمینی در اشاره به فضای فکری آن دوره می گوید:

وقتی شعار «جدایی دین از سیاست» جا افتاد و فقاهت در منطق ناآگاهان، غرق شدن در مسائل فردی و عبادی شد، قهراً فقیه هم مجاز نبود که از این دایره و حصار بیرون رود و در سیاست و حکومت دخالت نماید.

با آنکه نظریه سکولاریزم بر جامعه علمی آن روز در حوزه و دانشگاه سلطه داشت و به نوعی علم هنجاری و الگو یا سرمشق رفتار در حوزه سیاست و دیانت محسوب می شد، امام خمینی با ورود به سیاست و ایجاد انقلاب در اذهان، نظام فکری موجود را دچار عجز و بحران نموده، با ارائه نظریه انقلابی جایگزین، آن را در هم شکسته، نظام انقلابی و جدید پیوند دین و سیاست را گفتمان حاکم بر جامعه قرار داد. اصول اساسی دومین انقلاب امام خمینی به قرار زیر بود:

ـ سیاست این است که جامعه را هدایت کند.

ـ واللّه اسلام تمامش سیاست است.

ـ هر که را گمان بر این برود که دین از سیاست جداست نه دین را شناخته است و نه سیاست را!

امام خمینی (ره) در دومین انقلاب خود، نهضتی عظیم به راه انداخت و با جذب نخبگان جامعه علمی در حوزه و دانشگاه و مردم، ضربات سهمگین خود را بر ارکان سکولاریزم وارد نموده، انقلاب علمی و فرهنگی اش را به پیروزی رساند.

3 ـ انقلاب سیاسی ـ اجتماعی:
انقلاب سوم امام خمینی (ره) پس از دگرگونی «نفوس» و «اذهان»، انقلاب در اجتماع و سیاست بود. در پرتو «انقلاب های پیشینی» (اخلاقی و علمی)، انقلاب اخیر به شکل حیرت انگیز و غیر قابل باوری برای بسیاری از ناظران، به پیروزی رسید.

برخلاف انقلاب های پیشینی که تقریباً نامرئی بودوبسیاری ازدرک آن غافل بودند ـرژیم پهلوی در مقابل این انقلاب مرئی و محسوس تا آنجا که می توانست مقابله کرد، اما چون زیرساخت های قدرت رژیم فروریخته بود، کاری ازپیش نبرد. نتیجه معلوم بود: سرنگونی نظام دست نشانده، پیروزی انقلاب اسلامی وبر پایی نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران.

بی گمان این انقلابها در هدایت الهی، قرآن و سنت ریشه داشت. رهبر کبیر انقلاب همانا ائمه اطهار، به ویژه امام حسین (ع) و نهضت او را الگو قرار داده بود. عرصه های انقلاب او، همان عرصه های انقلاب امام حسین (ع) بود. رهبر عظیم الشأن انقلاب حضرت آیت اللّه العظمی خامنه ای مدظله در این باره چنین می فرماید:

ببینید یک انسان امام حسین (ع) هم در تلاش نفسانی و شخصی ـ تهذیب نفس ـ آن حرکت عظیم را می کند، هم در صحنه و عرصه فرهنگی… بعد هم مجاهدت عظیم ایشان که مربوط به عرصه سیاسی است. این انسان در سه عرصه مشغول خودسازی و پیشرفت است.

در پرتو اقتدا به امام حسین (ع) بود که امام خمینی (قدس سره) همه محاسبات عادی و مادی را بر هم زد و دشمن را به عجز و اعتراف بدان واداشت. هنری کیسینجر، مشاور رئیس جمهوری امریکا در دهه 1970 میلادی چنین می گوید:

آیت اللّه خمینی غرب را با بحران جدی برنامه ریزی مواجه کرد. تصمیمات او آن چنان رعد آسا بود که مجال هر نوع تفکر و برنامه ریزی را از سیاستمداران و نظریه پردازان سیاسی می گرفت. هیچ کس نمی توانست تصمیمات او را از پیش حدس بزند؛ او با معیارهای دیگری غیر از معیارهای شناخته شده در دنیا سخن می گفت و عمل می کرد. گویی از جای دیگر الهام می گرفت. دشمنی آیت اللّه خمینی با غرب بر گرفته از تعالیم الهی او بود، او در دشمنی خود نیز خلوص نیّت داشت!

امروز که یاد و خاطره آن مرد الهی و انقلاب هایش را گرامی می داریم، همان دشمن دیروز، می کوشد در موضع آفند قرار گرفته، با تهاجم فرهنگی خود بنیانهای اخلاق فاضله را هدف گیرد و سکولاریزم را ترویج کند. امّا تدرّج و نامرئی بودن بازگشت ارزشهای ضد اخلاقی و فرهنگی نباید ما را دچار غفلت کند که عمده ترین و کاری ترین خطر، همین غفلت از تهدیدهاست و بدون شناخت تهدیدها و آسیبهایی که پایه ی اصلی انقلاب را نشانه رفته، پاسداری از انقلابهای اخلاقی و علمی غیر ممکن و در نتیجه پاسداری از انقلاب سیاسی ـ اجتماعی نیز ناممکن خواهد بود؛ اما همچون گذشته راز موفقیت در پاسداری را باید از حسین بن علی (ع) آموخت.

از این رو با توجه به در پیش بودن زمان احیای انقلاب حسینی (محرم) و انقلاب خمینی، با لطف و عنایت الهی عمده مقالات این شماره از فصلنامه حصون به این دو موضوع اختصاص یافته است. همکاری علمی شما فرهیختگان را ارج می گذاریم تا با انفاق علمی خود فصلنامه را غنا بخشید. وَمَا أَنفَقْژُ مِن ءَک¨ْءٍ فَهُوَ پُلِفُهُ(سبأ: 39)

منبع :
مجله حصون زمستان 1383، شماره 2
سر مقاله: انقلاب های امام خمینی (قدس سرّه)